Zei je nou Grote klit?

Sommige mensen giechelen een beetje besmuikt als ze voor het eerst de naam van dit kruid horen. Grote klit, inderdaad, zo heet dit kruid. Arctium lappa in het Latijn.

Ik wissel wel eens in gebruik van zijn verschillende volksnamen: Klit, Klis, Klitwortel, Kliswortel, Grote Klis… Mocht je verschillende namen tegenkomen in deze blog weet je dat het gaat over dezelfde plant.

Over de herkomst van de Nederlandse naam hoef je niet lang na te denken als je wel eens met dit kruid te maken hebt gehad. Of liever: met de vruchten met hun stekelige omwindsels. Niet voor niets is een van de volksnamen van dit kruid ‘Jan-Plak-Aan’.

Daarover later een persoonlijke anekdote, laat ik beginnen met wat meer te vertellen over dit enigszins ondergewaardeerde kruid.

Levenskracht

De Grote klit is lid van de composietenfamilie ofwel de Samengesteldbloemigen.

De stekelige bloemhoofden wekken misschien de schijn dat dit kruid tot de distelfamilie behoort, maar het grote stekelloze zachte blad en de paarsrode buisbloemen vertellen ons anders.

Over de leden van de composietenfamilie wordt ook wel gezegd dat ze onze levenskracht of ‘ik-kracht’ versterken.

Als je naar het kruid kijkt, met haar stekeligheid en kleverigheid waarmee ze zich overal aan vastklampt, zou het misschien zelf ook wat ‘ik-kracht’ kunnen gebruiken. Aan de andere kant zijn de kleverige vruchten nu eenmaal het middel waarmee dit kruid zich voortplant (lees overleeft), dus laten we daar maar met begrip naar kijken.

Een beer van een kruid

Het wordt een echte reus, de Grote klit.

Haar wetenschappelijke naam Arctium lappa stamt uit het Grieks, waarbij Arctium vertaalt naar beer, en Lappa naar ‘vastgrijpen’.

Dit vertelt ons veel over zowel het grote uiterlijk als het plakkerige gedrag van de plant. Handig hè, die ezelsbruggetjes in wetenschappelijke- en volksnamen.

Het is een twee- tot meerjarige plant met stevige penwortel waaruit in het voorjaar een rozet ontspringt. Een imposante verschijning die wel 2 meter hoog kan worden en waarvan de onderste bladeren wel 50 cm. in doorsnede kunnen groeien.

Verrassing

Daar waar het blad van bijvoorbeeld Smeerwortel stevig en korrelig aanvoelt (zelfs een beetje kan prikken), is het blad van de Grote klit stevig en zacht. Ik vind het grote volwassen blad een beetje aanvoelen als soepel leer.

Het blad heeft voor de kiene onderzoeker ook nog een kleine verrassing: de bovenkant van het blad is donkergroen, de onderkant van het blad is wit en viltig.

Zowel de witte viltige zachtheid als het ‘zachte-leer’ gevoel zou je kunnen zien als een verwijzing naar de ondersteunende werking die dit kruid op onze huid kan hebben.

Oogst en gebruik: Geen katje om zonder handschoenen aan te pakken

Ik stipte het al even aan, de Grote klit staat in de Kruidengeneeskunde onder andere bekend om een heilzame werking op de huid. Het werd/wordt bijvoorbeeld ingezet als kompres bij eczeem, schilferende aandoeningen en acné.

Het werkt tevens bloedzuiverend, waardoor er ook van binnenuit een heilzame werking uitgaat op huidaandoeningen. (Let op contra-indicaties onderaan deze blog)

Voornamelijk de wortel wordt gebruikt, welke het best in de herfst geoogst wordt in het eerste jaar van de plant.

De wortel is dan volwassen genoeg en in het najaar keren bij dit kruid de meeste krachten weer terug naar de wortel.

De wortel wordt vooral vers gebruikt, of we gebruiken de tinctuur. Het drogen van de wortel is lastig, omdat de wortel veel vocht aantrekt.

Je moet voor de oogst wel wat over hebben!

Herinner je je nog dat de redelijk grote vruchtdozen ontzettend overal aan blijven klitten?

Laat ik zeggen dat ik na een enthousiaste oogstavontuur een bezoekje aan de kapper moest brengen.

U zijt gewaarschuwd 😉

Gelukkig zijn de wortels tegenwoordig in de herfst en winter ook wel te verkrijgen op markten en bij de betere bio supers. Ze zijn eetbaar, voor onze voorouders was het in de herfst/winter een belangrijke bron van zetmeel, vitaminen en mineralen.

Om te bereiden kun je ze stevig boenen onder de kraan- of schillen zoals bijvoorbeeld schorseneren. Er zijn veel recepten te vinden op het internet, je kunt er alle kanten mee op. Neem eens een kijkje als je zin hebt om deze vergeten groenten te proberen.

Geniet van de herfst!

Kruidige groet,

Gerry

Contra-indicaties:

Voorzichtig bij zwangerschap, niet aan kinderen geven onder de 3 jaar, voorzichtig bij gebruik van middelen die werken op de bloedsuikerspiegel. Raadpleeg altijd een deskundige alvorens met kruiden te starten en consulteer altijd een arts bij ernstige en/of langdurige klachten.